原住民族語言資料庫 - 族語書面/口語語料保存、應用、推廣

aicu uri pasemalav aken tua aicua cinalivatan tuaicua papasuicai tuaza tinagiljan

在此我要講述八八水災開始發生的經歷

saka ru kisiyukai anan aken，ljamuna kemaljang tu timaken

但我先自我介紹，讓大家知道我是誰

aicua tiaken seTjimur seParidrayan，ati Camak

我是三地門鄉大社村人，名叫查馬克

seSancigu Paridrayan 許望生 aku ljinawtjianan a ngadan ti Camak aku kinacaliyianan

三地門鄉大社村，漢名叫許望生，我的族語姓名叫查馬克

uri pasemalav aken taicu atja cinalivatan ka raljizan tjayau

我要講述我們遇到颱風的經歷

tuazua ka patagilj aica papasuicai a raljiz，ka sika sivapuluq katu alu a caljilj

那時八八水災發生的開始，是在民國98年

tuazua ka sivapuluq katu alu a caljilj ka selemaleman

那時在98年接近傍晚的一天

ka kemasiyuzi angata

從下午四點開始

kemasiyuzi angata temagilj

從下午剛好四點鐘開始

kasi suimung amen tazua，qauka pasaumaumaq angamen ka yuzi

那時我們去水門，下午四點當我們正在回家時

manu qemu...djalj!

結果突然一直下雨!

semekez amen imazai kadjalanan

我們就在路邊休息一下

manu inika meljai! tja paka eljayanavanan sanatja vaik ayamen

結果雨下不停! 想說先讓雨停了再上路

mana nia sisakez marekutj amen taza macunuq! kataza qudjalj

我們休息一下是害怕山崩土石和大雨

manu ini ari vaiki a puarut aya zaku latja

我的同伴說，不行!我們必須繼續趕路

manu va..ik amen， kaseleman anga

我們就一直前往，到了天黑時候

ka pazuker amen imazai yumaq

當我們到達家裡時

maljeliyaliyav aza qudjalj! pai masulem

雨勢下的非常大! 直到夜深

puarut aza qudjalj inikana meljai angata

雨一直不停地在下

ka qezemezemetj

在半夜時

nu maljia ki meljai，lja nu qivu a vavulingan ，nu muqadadaw meljai

天亮就會雨停，因為耆老們說: 白天時雨勢就會停住，

nu qezemezemetj mana si qudjaqudjaljan nua raljiz aya

到了晚上就是颱風下雨的時段

ikana semekez dri aza qudjalj，ka muqadadaw ikana semekez!

雨還是仍然沒有停息，到了白天還是沒有停!

mumalj a qezemezemetj，ana matazua sakamaya za vali a pasiqacaqaca ravac

到了隔夜，風還是那樣的強大!

manuka sipakapusaljanga

然後到第二天時

qe... matazuang za caucau a djaravac a pacun taza akatiatiav vaika pate

到的隔天所有的人紛紛走出來看看

lja titjen a kacalisiyan nu raljizan，vaikitje a ljemizav tuatja kaka tukinaseljenguaq

因我們原住民當遇到風災時，會去巡看家人鄰舍是否平安

manuka sipakatjalulj kamayan

結果到了第三天還是一樣

sipakasimatjelj kamayan! maka simatjelj angata a muqadadaw qezemezemetj

到了第四天還是沒變! 連續四天的白天晚上

manu sevacaq ti tjakadjan i Tjivulangan

後來我的姊夫"迪甫拉安"來找我

qa Camak pai ari tja vaikau a pacun qa Camak azua pana

查馬克.我們去看看河川

ki matainuanga aya zaku tjakadjan ti Tjivulangan

姊夫說.河川不知情況變得怎樣?

vaik amen

我們就去了

manu mapeljuq anga za pana!

果然河川漲滿了洪水!

dedet anga ka pacun amen dri! nekac anga za tjikeze sivaik a tjikeza

看見河川距離變得很近了! 橋已不見，橋被洪水沖毀帶走了!

paitja pacunav azai tjaluqungan a tjikeza ayamen

那我們再去看看在"達魯屋安"的橋

manu vaikamen，namatazua sivaik angauta za sinimingtu a tjikeza izuai tjaluqungan

我們去看的時候，"達魯屋安"的另一座水泥橋也被沖走了!

ha!... qau nu matazuadri qau ru kemudanga itjen nu sema vavua

啊!.. 這下爾後我們將如何去山上了呢?

ayamendri valisaked amen

我們如此的那樣焦慮!

pai.. nu matazua ru kipaula itjen aya ti tjakadjan i Tjivulangan

"迪夫拉安"姊夫說: 這樣我們將會很艱難的

qau nu matazua kitjena kemudanga ayamen

因此我們心想該怎麼辦了?

manu kemaljavamen ka katiatiav sepakalimaljanga

結果我們等到了第五天

manu kemuda inika sevacavacaq a..merekatja qirai a pacun tjanuitjae ayamen

我們的一些長官怎麼都不會來關心我們?

manu sevacaq ti Guciyu i Pausuiseng

後來.鄉長包水生就出現了

manuka sevacaq， nia qaivuinanga ti Pausuiseng ta zua pai

到達時候，我們就跟他談了一些

kacuai anga，uru sevacaq a hikuki a venai tua kakanen kaya

等了很久之後，就說會有飛機運送物資過來

e.. kemaljavamen，manu sevacaq aza hikuki a venai taza kakanen

我們就一直等待，後來飛機果然載了一些食物來

pai nia caucaulen a taqaljaqaljan

然後村民就大家分一分

kania caucaulen a taqaljaqaljan

當我們村民在分發的時候

manu uru izua kiljivak tjanuitjn ayamen

大家說.沒想到會有人關心我們

tuania malevamen tua Sihu pakanen aman tjayau

我們很高興政府給我們配給食物

pavain amen tua drusuk，pavain amen tazua qatia

送我們蠟燭，又送我們鹽巴

qai izu..amen manu qivu tjanuamen

然後我們一直在那裏

manu qivu tjanuamen，uru ikamuna makaya ima..za

結果就告訴我們，你們不可一直待在這裡

uru alapenmun a pasa tjimur izuai qundukuan

將會接你們到三地村體育館

saka ljenguaqu anu turiverivecan ayain amen

所以請收拾你們的東西物品

manu iravau azanu itunganga azanu kava

然後在收拾你們的衣物

azanu kinatjengelai akemacu kaurunu iravain

那些你們貴重喜歡的東西

sa uru ivavaw mun ta hikuki kaya

然後說要搭乘飛機時

nia iravain aza nia turiverivecan ka zunbi, sania kaljava ta hikuki

我們就準備收拾該帶的東西等待飛機

ka sevacaq a hikuki

當飛機抵達時

e... sangasangasan，pivavaven anan saza mane tjelu a puluq sa vaikan

起先，先讓30位上飛機再載回去

halja! qemaung amen dri, ka uru ki vaikamen a uru vaiken aza qinaljan

突然地讓我們都哭了起來，當要這樣離去我們的部落!

matazuamen dri a sarekuya， qemaung amen a zuma

我們大家傷心難過，部分的族人也哭了!

qai zatja qinaljan arutja vaiken a.. aicua tja umaq ayamen!

我們不捨就這樣要拋下我們的部落和我們的家

ljakuakusiaya，ljaru semamaza itjen i tjimur anan

但是沒關係，我們只是暫時被安置在三地村而已

kitjen a tjaljezuanga mazepezep ayamen

我們到達那裏再做打算商量

pai satjezen amen apasamazai tjimur na hikuki

後來飛機就把我們載送到三地村

izu...amen i tjimur a kimena drusa puluq a qadav angata

我們一直被安置在三地村，共有二十天

ka izuamen i tjimur ana drusa puluq a qadav

我們在三地村二十天的時間

ka cuai anga kinemenem aza kingsihu

過了一段時間，政府做了打算

ikananguaq a imaza

不宜一直待在這裡

nanguaq a pasamazain i puhitaisangan a cemaul a taqaljaqaljan aya

可以移到軍中營地分發暫居安置

mana inianga kamen nana matevetevelj tjayau a taqaljaqaljan

不再像之前村民一起住在大廣場

caulen angamen a tara tacemekemekeljan

分發我們各一個家庭住在一起

sa ljakua ka keman matevetevelj a keman

但膳食是一起用餐

pai ka izu...amena nia sipaka taqiljas

當我們一直在那裏住了一個月

qakitjen aru paka...nia puarut ayamen?

我們心想是否會一直繼續供我們吃飯?

kaigikaigi azaaya， ui， uru tacavilj angata mua imaza

經過開會消息，是的，你們會有一年的時間住在這裡

nu qemacuvung，uru masengeseng tuanu kaizuan a umaq aya

等到結束，將要建造你們居住的房屋

qakizainu ayamen， manu qivu tusa imazai linali aya

我們好奇在什麼地方，就說是在禮納里那個區域

manu karu makeljang anga turu imaza

然後，當確認是要在這裡時

ka uzai za uru patagilj anga aza quatuci， vaik amen a pacun

當知道挖土機要開始施工時，我們就立刻前往看看

ainu aza mana rutja kaizuanan kimaza? tuki mavan azaizuai tjai zaya ayamen

說我們要住的區域到底是哪裡? 是不是在前上方那裡呢?

ainu aza mana runa seParidrayan ayamen

就說.哪一個是屬於我們大社村的呢?

manu mavan aicua laulauzan

原來就是這個最下方的

mana pinenetjan nuaicu a rutja kaizuan kayamen，qaku kuljakuljai ayamen dri!

原來這就是給我們劃定的，大家都覺得面積有點窄小!

qaku kuljakuljai aravac，qakitjen aru tjezua ayamen

怎麼會這麼窄小，我們會夠住嗎?

manuka kasengesengnanga ka qemacuvuanga，manu ikamakuda

結果施工完成之後，好像沒什麼問題

qakuikamakuda qaunuayaitjen a..yamen

好像沒什麼問題，我們還能說什麼呢

qau sakanuayaitjen，mavana pinenetjan nua sihu，kitjena kiqadalj kaumaya ayamen

那.我們有什麼辦法，這就是政府設定的，我們只有將就忍耐

manu izu..men, ka cuai anga pagalju qivu

然後我們待了一段時間就說

sau vaiku a pacun aza umaq

回去看看那些房屋

tukinamatainu azanu tjaranu kina tjenglangelayan ayain amen

叫我們去選擇大家所喜歡的各式房屋

vaikamen a pacun，sa qivuamen tuaz matja tuna matainu a kinatjengelayan

我們就前往看看，說定各戶所喜歡的房屋

kana matazuangamen qivuangamen

進行完之後，就再次說明

qau aicu uru qivume tua timetime nu kinatjengelayan a mareljaqedi aya

現在你們必須要說明，你們想要跟哪一戶併為鄰舍?

pai tjara venecivecik amen tua tjara timati..ma nia ljaqedi atja kina tjengelayan

我們就各自寫出所選擇作為鄰舍的名單

kana venecikangamen, qivianan angauta zua tjaivavaw

我們寫完之後，上級又再次說明

qau timuna a tjuruvuruvu uru drusa umaq

你們一家比較多的成員會分發兩棟房

ljakua uru nu pavain ta paisu aza.. tailj aya

但是那另外一棟是要付錢的

timun a mane tapuluq a cemekemekelj akukunibu

只要你們一戶滿十個人以上的來登記

paveciku aya，pavecik amen tiamen a cemalivat tua man tapuluq

叫我們登記，我們一家超過十位的成員就登記了

pavain amen tua ita ljakua nia pavain tua paisu aza mataita

就給我們一棟，但我們照著付款

pai tjezuanga nu matazua drusanga umaq, tjezuangamen a drusa umaqan

這樣的話我們有兩棟房子就夠了

pai namaitazua zua.. nia cinalivatan ka tjaisangas

因此過去我們是那樣經歷過來的

ljakua zuaka.. imazangamen i linali

但是我們搬到禮納里之後

qau nu matazua qakitjen aru ima..zanga ikatjena masengeseng a semaumaq ayamen

若是這樣我們就一直在這裡不回老家農地工作了嗎 ?

manu mazepezep amen mazepezep amen

於是我們商討又商討

tjasi galjuan anan ljatjena kemeljang tuki rina kemuda tjasi galjuan anan

我們先慢一點讓我們知自

tuki na kemuda ayamen

會不會有什麼狀況?

qau kemuda sakaima..itjen neka nutja kadjunangan

我們怎麼可能會一直在這裡，沒有我們的農地

ru kemudaitjen a.. sikac imaza..

我們要如何在這過生活

anemasaka pavavainitjen tua lamia.. ikatjen a masengeseng ayamen

怎麼可能會一直給我們糧食不工作

pai aza kacuaianga qivu

後來，過了一段時間就說

makayamun a.. tjaljumazau ljakua kimuna vaik a semaumaq a masengeseng aya

你們可以.. 住在這裡，但也可以回老家工作

paika ima...zamen

當我們在這裡住了很久

tacavilj cemalivat cemalivat a tacavilj,

一年過了又過一年

pai tjaljumazanga tua tapuluq a cavilj

結果到了十年

qau inianan kamena kemeljang

我們還是不清楚

inianan kamena kemeljang tua kemudanga

我們還是不清楚任何事情

qau numatazua，qakitjena ru kemudayamen

再這樣，我們該怎麼做

vaik angamen a kitimadju a semaumaq nu palemek a vaik a masengeseng

我們就偶爾各自回老家去工作

sasiyuljai a makatalj makapusalj kicepeliv amen a semamaza

然後在那裏過夜一兩天又回來這裡

pai runa matazua kaumaya nia sikac..ljaqa ayamen ka cuayanga

過了一段時間，大家就說.或許我們就是要這樣生活吧

qau saka nuayaitjen

那我們又能如何呢

mana..pinenetj nua Cemas kaumaya turu namatazua uruna matucu itjen kayangamen

當我們說，或許這樣的處境是上帝的安排時

matavak amen

我們就自然習慣了

matavakamen kacuaiyanga

過了一段時間我們就習慣了

tua kemudaitjen kimana kitjena secalivat tua ita qadaw ayamen

對於我們該怎麼做才能度過一天的時間

tjara kitimadjumadju angamen a karim tua sengesengan tjayau

我們就各自去尋找自己的工作

izua sema kuba izua semaumaq izua lingsekung

有的去工廠. 有的回家. 有的做臨時工

marutemaljimalji anga zua sengesengan

工作都不一樣了

ljakua lja izua Cemas a kemulekuketj qai ticua titjen a caucau

但是因為有上帝在為我們人類安排所需

izua sakamaya zania sengesengan a ljemita tu qadaw，a sinipenetj nua Cemas

一定會有工作在每一天，是上帝我們準備的

ikamena kipaula tjayau, taicu ania kinaimazan

使我們住在這裡不受困苦!

pai aicua tapuluq anga cavilj tua nia kinaimazan

而我們住在裡已十年的時間

matukemu..da sarenguanguaq anga zania kinemeneman

思想已漸漸好轉平靜

kemeljang angamen tjayau tua nuru tjengelaitjen a semaumaq

我們已明白若是喜歡回老家

vaikitjen a semaumaq a masengeseng

就回老家工作

nuru masengseng itjen a.. imaza，vaikitjen a karim tua sema kuba tjayau

我們若喜歡在這裡工作，我們就去尋找工廠

pai na matazua zua e... nia kinaimazan taicu a tapuluq anga cacilj tjayau

所以住在這裡已十年的時間，我們的生活狀況是這樣的

paika mangtjngtjez amen imaza

於是我們剛到這裡的時候

ka satjezen angamen a pasamaza，tusa mana runia kaizuanan

當把我們送到這裡，我們要住的地方時

imazangamen a.. e.. drusanga qiljas, izuanga tjelu a qiljas

我們在這裡過了兩個月. 三個月

manu tjuruvu anga sania sikataqaljan a meneka

結果，已有很多村民過世離開!

inikacuai izuanga vaik, ikacuai izuanga macai

不久就有人死亡，不久又有人離開!

halja qaku izuanga namaitucu atja sikudan na

奇怪! 我們部落怎麼會有了這樣的狀況?

matjatjavilivilivililj a macai satja sikataqaljan

部落族人一個接一個連續死亡!

kimanu ikadriqat sa imaza，ikamanu ikananguaq aya

這個地方是不是沒有利益，是不是沒有好處

izuanga za nia vinarungan tjayau!

於是我們有了這樣的疑慮!

ayatu izuanu kilangda men tusa imaza，azaizua nu kinaizuanan

因為有時我們會聽見說，你們住的那個地方

tjupalisi izuanuayain men nua se Masilidj

北葉村人對我們說，那個地方是忌諱之地!

ljakua izua nu matucu amen a kinemenem

但我們有時候會這樣想

kumalji ana maitazua，nua Cemas a kadjunangan aicu

就算是這樣，這個土地是上帝的

inika nua se masilidj, Cemas ana veneqac taicu a kadjunangan imaza

不是北葉村的土地，而是上帝創造的土地

tjara na masannanguaq izua nu ayamen a zuma

我們認為一定是被祝福的土地

ikamen a ikamena sarekuya tjayau

因此我們不會感到憂慮!

takudain a pinenetjan nua Cemas tuatja sivaikan a caucau

是上帝命定人的死亡! 我們又能如何呢

tjara na maitazua a pinenetjan nua Cemas aya izua nu ayamen

我們有時候會如此想，一定是神所定下的旨意

ljakua izua za zuma, inidri ikananguaq matjatjavilivililj sana macai ika nanguaq

但也有其他人說. 不對! 人一連二三的接續死亡是不吉利的!

izua za namatazua valisaked tjayau

有部分的族人如此憂慮!

qau a masan nitalj，nu marekakakakaka..

另外一件事情，若是兄弟姊妹

matazuanga matjatjavilivililj a nia sikataqaljan a macai

我們部落村民這樣連續過世

pazangal a vaik a pasa umaq a cemevelj

送到舊部落埋葬是很困難的!

ljakua nu kinemenem amen, pazangal ljakua， izua tja Vuvu

但在我們的想法，雖然困難，但是有我們的祖先

izua tja matjaljaljak，tjara vaikitjen sakamaya cemevelj

有我們的家人，我們還是會去那裏埋葬

tima tjatjengelai mun a semaumaq katua pimazain mun nuayain amen

問我們哪一個比較喜歡回老家埋葬或是把你們放在這裡?

tjatjengelai amen a semaumaq，tja tjuruvu a matazua qivu

多數人說，我們比較喜歡回老家

pai nu matazua ruse kitjena pasaumaqen sakamaya tja cemekemekelj kaumaya

這樣的話，我們與家人就必須送回老家

kipatevalj tuatja Vuvu nu macai tjen ayamen

過世時與祖先們葬在一起 (陪葬)

pai izuang nia kinemeneman a namatazua taqaljqaljan

因此我們村民有了這樣的共識

tunu macai amen uru pasazuazuaiangamen sakamaya i Paridrayan tjayau

而後過世埋葬都要送回大社舊部落

qau matavakanga pasazua inianga kamena.. paka sarekuya tjayau

因此已習慣送至那裏，也不再感到不方便了

paka sarenguaq amen nuna satjezen angauta pasazua

送至老家那裏都覺得方便沒什麼問題

sequlam angamen ta pimazain tjayau

我們不喜歡施葬在這裡

tjengelai amen tuaza sipatevelj tua nia Vuvu

我們比較喜歡陪葬在我們的祖先

tua nia matjaljaljak i Paridrayan tjayau a caceveljan tjayau

和我們的家人在舊大社的公墓

saka na maitazua za nia kininemeneman taicu a nia kinamazan anga tjayaua..

遷移到這裡之後所產生的想法和念頭

ru kaimazan anga men a.. kaimazan angamen ayamen taza..

至定居這裡.. 說是我們已定居以...

imazamen azania tjara vaivaikanga kipusengesengan tua nia vinarungan

在這裡只能各自走自己的想法

inianga kamena mamau tuazua kai ljungcin amen a apakasarekuya men aravac

我們不再像之前在龍泉營區，過得非常不方便

ka pizuain amen tuana hitaisang a aya pakasarekuya men aravac

當時安置在軍中營區感受到非常不舒適

ljakua, ka imazanga men, izuanga zania paka sarenguaq tjayau

不過，搬到這裡之後，就舒適許多了

aicua imaza，sarenguaq angamen a vavulungan nu kiruquruqu

在這個地方，我們老人家已比較方便使用代步車了

sarenguaq anga vaik a sangpan a kakedrian

孩子們上班也方便了

izua za nanguaqan tjayau

好處便利許多

amin a sarekuya nekanu kadjunangan atja kasengesengen

只有不方便的地方是我們沒有土地可以作

neka nutja sazuan a temalem tuatja vasa tuatja vaqu a gemusam tjayau

我們沒有地方種植我們的芋頭和播種小米

amina sika sarekuya zua

只有那件事不方便!

akie..neka nu kadjunangan a sivai nua sihu aya..yamen sakamaya

我們一直想，難道政府沒有一些土地可給我們嗎?

ljakua qau izainu a kadjunangan nua sihu

但是政府哪有多餘的土地

aru sazuan a penangapangalj tua tjuruvu a taqaljaqaljan tjayau

去前往分給這麼多的村民

saka tjara vaik sakamaya semaumaq a masengeseng tjayau

所以還是會回舊部落耕作

ljakua qau takudain

但有什麼辦法!

ki tjara matazua sakamaya nia kinemeneman tu vaik a sema Paridrayan a masengeseng

就還是那樣的想法回大社舊部落耕作

sa pacunanan tua tja kadjunangan izua qai

順便看看我們那裏的土地

uri na matazua za nia kakudakudananga tjayau

將我們的生活型態會是這樣的

saka aicu aku pasemalaw

因此我這篇講述

na maitazua zania cinalivatan

就是我們實際的經歷

na matazua za nia kinai mazan tjayau imazai tua vaquan a qinaljan

我們在這新部落的生活狀況是這樣的

saka aicu kupatjezuai aku pasemalaw

所以我的講述就此結束

djavadjavi djavadjavai a.. mapuljat

辛苦、辛苦大家

amin azuaku pasemalaw。

僅只我的講述。